Ze tobben wat af, de jongeren van nu. Meer dan vroeger? Nee, anders dan vroeger, denk ik. Dat tobben an sich is van alle tijden. Het hoort er een beetje bij en heeft een duidelijke functie, de puberteit: In die periode word je, meestal voor het eerst, echt geconfronteerd met jezelf. De eerste existentiële vragen dienen zich aan: wie ben ik eigenlijk? Wat wil ik? Wat kan ik? Waar word ik blij van? Wat zijn mijn grenzen? En: hoe verhoud ik mij tot anderen om mij heen? Het grappige is dat de meeste jongeren niet letterlijk bezig zijn met die vraagstukken. Dat gebeurt organisch en veelal onbewust. En dat is prima. De meesten zijn namelijk vooral bezig met zich staande te houden in hun sociale context en leggen ook veel buiten zichzelf. Ook dat hoort erbij. Het grote verschil met vroeger? Er is van alles heul veul, denk ik. Teveul ook. En de wereld draait tig keer harder dan 30 jaar terug. En dat gaat ook niet meer veranderen. Aanhaken dus. Want afhaken is geen optie.

Wat ik bij steeds meer jongeren zie, is dit: ze hebben een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen. Niet aanhaken, maar afhaken dus. En wat zit hen hierbij het meest in de weg? Drie belemmerende gedachten die tamelijk hardnekkig zijn, te weten:

1. Ik ben niet goed genoeg.
2. Ik mag geen fouten maken.
3. De hele wereld is tegen mij.

Bij New Shoes parkeer ik deze drie overtuigingen direct met deze wedervraag: klopt het wel wat je denkt? Het antwoord laat zich raden: neuj… En daarna gaan we over tot de orde van New Shoes: in gesprek over de dingen die ze wèl te bieden hebben. We zetten het licht op alles waar ze energie van krijgen en wat ze wel voor elkaar kunnen boksen. En nee, dat zijn geen grootse dingen maar juist die activiteiten die ze eigenlijk al jaren doen, maar er de waarde niet van inzien. Ik noem dat de kwaliteitsparadox: je bent ergens goed in maar vind het inmiddels zo gewoon dat je het niet als kwaliteit of specialiteit ervaart. Dat moet dus anders. Hup, de eerste mindshift. En dat leidt meestal tot verwonderde blikken: wow, awkward, ik heb mezelf en de wereld om mij heen iets te bieden!

Fouten maken moet. Punt uit. Ook al zegt iedereen van niet. De puberteit, nee het leven, is bedoeld om te falen. Falen is de Pokon van je ontwikkeling. Ja en soms is het spannend. Maar ga. Onzeker of niet. Durf jezelf uit te dagen en te overwinnen. Dat is een dingetje tegenwoordig. Want ouders roepen dat je alles kunt bereiken als je maar wilt. En jij, puber in opperste staat van verwarring, vindt toch echt dat je -nog- niks kunt; je gaat liever onder een dekentje zitten met je oordoppen in en laat de realiteit even lekker aan je voorbij trekken. Slappe hap vind ik, dus ik spoor altijd aan op Vette Moed. Yep, met een kapitale M. Bij 365 dagen succesvol verklaren ze moed als volgt: de bereidheid om bang te zijn maar het toch doen. Mooi! Bij mij krijgen ze altijd een douwke, op z’n goed Brabants. Wel een veilig douwke. Ik ben er namelijk gewoon als het misgaat. Zo hoort dat nu eenmaal, vind ik. Maar mis gaat het dus nooit. Echt nooit. Waarom zien we zo weinig moed bij de jongeren? Hebben we teveel gepamperd? Teveel ingevuld, voor gedaan en overgenomen? Waar is die èchte puber gebleven die zijn grenzen vaak rücksichtlos verkent? De puber van nu ‘dempt’ liever zijn gevoel… implodeert en raakt gestrest. Met of zonder pillen. Zo onnatuurlijk eigenlijk. Wie kent er iemand bij het Instituut voor briljante Mislukkingen? Joehoe, ik wil een afdeling voor jongeren! Een rondreizend circus vol jonge helden langs middelbare scholen! Op de zeepkist en je leerzame ervaringen delen, zodat anderen ervan kunnen leren… Oef, wat een Moed is daarvoor nodig! Ik zou het briljant vinden…

‘De wereld is tegen mij. De wereld is onveilig en onprettig. Ik voel me er niet thuis.’ Deze zinnen hoor ik regelmatig. Ook dat heeft volgens de jongeren die ik spreek, van doen met de ‘maakbaarheid’ van nu. De bubble en de cosmetica, in de meest brede zin des woords. Het gaat om het perfecte plaatje en niet om wie je werkelijk bent. Varen op je innerlijk kompas, hoezo? Kernwaarden, never heard of… Juist nu, in die wereld die zo hard draait, zijn zelfbewustzijn en zelfvertrouwen steeds belangrijker. Het is aan ons, ouders, docenten, ontwikkelaars en coaches, om jongeren te leren zichzelf te kritisch te bevragen, met de benodigde veiligheid van onze kant. Dat heeft niets te maken met niveaus, maar met intelligentie. Jezelf ontdekken, vertrouwen en ontwikkelen, en jezelf toerusten met de juiste skills en leerzame herinneringen; dat is levenskunst, in mijn optiek. Laten wij onze kinderen daartoe uitnodigen. Hoe vroeger ze ontdekken dat ze van waarde zijn in de wereld -en dat zijn ze allemaal!- en dat de wereld ook op ze wacht, hoe beter. Toch?